[1] بیرەوەری

بەهاکردنی کردارە نافەرمییەکان، یادەوەری بۆشایی و چیرۆکی ناوخۆیی لەناو چاکبوونەوەی فیزیکی شاری کۆنی موسڵ

دوای چەندین دواکەوتن بەهۆی کۆڤید و هۆکاری لۆجستی، لە کۆتاییدا توانیم دوو هەفتە لە شاری کۆنی موسڵ بەسەر ببەم لە نێوان ۱۲ بۆ ۲۶ی ئەیلوولی ۲۰۲۰. ئامانجی گەشتەکە کۆکردنەوەی داتای پەیوەندیدار بە شوێنە شاراوەکانی کەلەپووری کولتووری و یادەوەری بەکۆمەڵ و چیرۆک و ئەزموونی دەستی یەکەم لە موسڵی پێش جەنگ بوو، بۆ یارمەتیدان لە تێگەیشتن لە داینامیکی بنیاتنانەوەی موسڵی دوای جەنگ. ئەم پڕۆژەیە بەشێک بوو لە پڕۆژەیەکی دکتۆرا کە لەلایەن زانکۆی نۆتینهام ترێنت پارەی بۆ دابین دەکرا و پەیوەست بوو بە پڕۆژەیەکی توێژینەوەی زانکۆی نۆتینهام ترێنت بە ناونیشانی "پاراستنی کەلەپووری ونبووی موسڵی دوای جەنگ." ئەم توێژینەوەیە لەلایەن پەیمانگای بەریتانی بۆ لێکۆڵینەوەی عێراق (BISI) و زانکۆی نۆتینهام ترێنت سپۆنسەر کرا.

شارۆچکە کۆنەکەی موسڵ لە تۆڕێکی "خوێنبەرەکان" دروستکراوە لە شێوەی شەقامە تەسکەکان، کە لە ناوچەکەدا پێی دەوترێت "ئاوجەت." لە نێو ئەم ئاوجاتانەدا، نەوەی پیشەسازی و خاوەن دوکانەکان هەن کە پیشە و دوکانەکانیان لە دایک و باوک و باپیریانەوە میرات وەرگرتووە. ئەوانەی دوای جەنگ لە شارۆچکە کۆنەکە ماونەتەوە و ڕەتیان کردەوە کۆچ بکەن بۆ لای چەپ و پارێزگاکانی دەوروبەری، پارەیان بۆ بنیاتنانەوەی دوکان و ماڵەکانی خۆیان دابین کردووە بەبێ هیچ یارمەتییەکی دەرەکی/حکومی. ئەوان ئەمەیان وەک "پەیوەندییەکی هەستیاری ڕوونکردەوە کە ناچارمان دەکات لێرە کار بکەین و ئێمە لە قبوڵکردنی کارکردن لە هەر شوێنێکی تر ناچالاک دەکات." ئەم پەیوەندییە و پەیوەندییە بەهێزی خۆی نیشانداوە دوای ئۆپەراسیۆنە وێرانکەرەکەی ئازادکردن لە ساڵی 2017، کە تێیدا نزیکەی هەموو دوکانەکانی بازاڕە داینامیکییەکانی شارەکە لە ئاستە جیاوازەکاندا زیانیان بەرکەوتووە. گەڕانەوەی پلە بە پلە و ڕەتکردنەوەی کردنەوەی لە شوێنەکانی دیکە پەیوەندییەکی نیشان داوە بە شارەکەوە کە لە مێژووی مۆدێرنی شاری موسڵدا پێشینەی نییە.

لەبەر ئەوە، من تیشک دەخەمە سەر دۆکیومێنتکردنی ئەم پەیوەندییە لە ڕێگەی سەردانیکردنی تایبەتی خاوەن دوکانەکان و پیشەگەران و چاوپێکەوتن لەگەڵیان و بەڵگەنامەکردنی پیشەکانیان. ئەم پەیوەندییانە بە شێوەی بینراو و زارەکی تۆمارکراون و هەوڵ دراون بۆ گرتنی کردارەکان و هەروەها چیرۆک و ئەزموونەکان. هەموو چاوپێکەوتنەکان و بەڵگەنامەکان تۆمارکراون دوای ڕەزامەندی ئاگادارکراوی زارەکی و/یان ئیمزاکراو لەلایەن بەشداربووانەوە، کە ڕێگەیان پێدەدات داتاکە بکشێننەوە لەسەر داواکاری. زۆربەی خەڵکی ناوچەکە لە شارۆچکە کۆنەکە زۆر کراوە و دەربڕین بوون کاتێک دێتە سەر ڕابردووی خۆیان و میراتی نەوەی خۆیان و ئەو گۆڕانکارییە دیفاکتۆ و یاساییانەی کە لە سەردەمی دوای جەنگی موسڵدا ڕووبەڕووی بوونەتەوە.

خاوەن دوکانەکان و پیشەگەرەکان منیان ناساند بە خێزان و هاوڕێکانیان کە لە هێڵی جیاواز لە پیشەسازی و بازرگانیدا کار دەکەن. کاتێک لە بازاڕێکەوە بۆ بازاڕێکی دیکە دەڕۆیشتم، خۆمم لە تۆڕێکی ئاوجات دۆزییەوە کە بە خانووە دروستکراوەکان و وێرانکراوەکان دەورە درابوو، گوێم لە دەنگی یاریکردنی منداڵان و قسەکردنی خێزانەکان بوو. هەستم بەوە کرد کە لە شوێنێکی داخراودا هەستم دەکرد کە هەموو کەسێک یەکتر دەناسێت، بەهۆی نزیکبوونەوەی خانووەکان لە یەکتر و سروشتی تەسکی ئاوجات. لەگەڵ ئەوەشدا، ئەم ئاوجاتانە بە شێوەیەکی بەرچاو توانای تێپەڕبوونی شارەکە زیاد دەکەن، و یارمەتی گەشتکردن دەدات لە شەقامێکی سەرەکی/بازاڕەوە بۆ بازاڕێکی تر. خۆم دۆزییەوە لە باب سەرای (کە خاوەنی دوکانی بۆنەکان و دارتاش و دوکانی جلوبەرگی عەرەبی نەریتی و دوکانە بازرگانییەکانی دیکەی تێدایە) گواستمەوە بۆ شەقامی ئەلنەجەفی (کە کتێبفرۆش و زێڕفرۆشە نەریتییەکانی تێدایە) ، بە شێوەیەکی سروشتی ئاوجەت بەکاردەهێنێت.

من لەگەڵ هەموو ئەو پیشەگەرانە کۆبوومەوە کە لە سەرەوە ئاماژەیان پێکراوە لە باب ئەل سەرای و شەقامی ئەلنەجەفی و ئەلمەرجخان، هەروەها ئەندازیاری شوێنی بینای مزگەوتی نوری. من بانگهێشتکراوم بۆ چاودێریکردن و دۆزینەوەی شوێنی بنیاتنانەوەی مزگەوتەکە و پرسیارکردن دەربارەی پلانەکانی بنیاتنانەوەکە. هەروەها قسەم لەگەڵ چەندین ئەکادیمی زانکۆی موسڵ کردووە، هەروەها وۆرکشۆپێکی یەک ڕۆژیشم بەڕێوەبردووە بۆ گفتوگۆکردن لەسەر شێوازەکانی کۆکردنەوەی داتا لە شوێنەکانی دوای جەنگ و تێڕوانینەکان لەسەر ئەولەویەتەکانی بنیاتنانەوە. دوای گفتوگۆیەکی فراوان لەگەڵ ئەکادیمییەکان و ئەندازیاری شوێنەکە، ڕێکەوتوون لەسەر ئەوەی کە سەرنجی "دروستکەرانی کەلەپووری کولتووری" لە ئێستادا لە پلانەکانی بنیاتنانەوەدا نییە و پێویستە پڕۆژەکانی وەک مین بەرەو پێش بچن بۆ بەرزکردنەوەی هۆشیاری دەربارەی "کەلەپووری شاراوەی موسڵ."